Osoby rozpoczynające pracę z językiem – czy to studenci kierunków humanistycznych, czy początkujący tłumacze – często borykają się z pozornie błahymi zagadnieniami, które po uważnej analizie okazują się być o wiele bardziej skomplikowane. Z pewnością można zaliczyć do nich frazeologię języka polskiego, obudowaną całkiem grubą warstwą powszechnych błędów językowych.
Wątpliwości dotyczące poprawności językowej najczęściej rozwiązuje odpowiednio dobrany słownik. A czy istnieje słownik frazeologiczny? W jaki sposób upewnić się, że użyty przez nas związek frazeologiczny jest poprawny? Na te pytania postaramy się odpowiedzieć w dalszej części tekstu.
Czym jest frazeologia?
Ponieważ nie każdy z nas pamięta wszystkie określenia opisujące elementy języka, warto przypomnieć krótko, czym jest frazeologia. Ten dział językoznawstwa zajmuje się opisem związków frazeologicznych, a więc połączeń wyrazów, których znaczenie nie wynika ze znaczeń wyrazów składowych. Związki frazeologiczne mogą powielać się w wielu językach w danym kręgu kulturowym – przykładem mogą być wyrażenia zaczerpnięte z kultury antycznej (puszka Pandory) lub z Biblii (kolos na glinianych nogach).
Czy jest słownik frazeologiczny?
W gąszczu słowników języka polskiego na półce księgarni możemy znaleźć również słownik frazeologiczny. Są w nim ujęte związki frazeologiczne obecne w języku, ich definicje i przykłady poprawnego użycia. Ponieważ każdy język żyje i ewoluuje, również związki frazeologiczne podlegają temu procesowi – niektóre z nich wychodzą z użycia i stają się archaizmami, a na ich miejscu pojawiają się nowe, wykształcone przez zwyczaj językowy. Z tego powodu słowniki frazeologiczne, podobnie jak pozostałe rodzaje słowników, powinny być uaktualniane i modernizowane, tak aby wiernie odzwierciedlać zmiany zachodzące w mowie. W gronie słowników frazeologicznych języka polskiego jednym z najbardziej popularnych jest Słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami, praca zbiorowa Anny Kłosińskiej, Elżbiety Sobol i Anny Stankiewicz. Warto również zwrócić uwagę na wydany w 2019 r. Słownik frazeologiczny PWN autorstwa Aleksandry Kubiak-Sokół, a także na niszowe, ale nie mniej interesujące słowniki dotyczące mitologizmów i biblizmów obecnych w języku polskim.
Jak korzystać ze słownika frazeologicznego?
Słownik frazeologiczny może okazać się potrzebny, gdy nie jesteśmy pewni, czy dany związek frazeologiczny brzmi dokładnie tak, jak nam się wydaje. Wiele powszechnych błędów językowych popełnianych przez Polaków polega na niepoprawnym użyciu tych konstrukcji. Dowiemy się również, jak poprawnie zastosować dany frazeologizm. Hasła w takim słowniku mogą być ułożone alfabetycznie lub tematycznie; z reguły do naszej dyspozycji jest również skorowidz, dzięki któremu możemy bez problemu odnaleźć dany zwrot.
Czy słownik frazeologiczny jest mi potrzebny?
W dobie internetu przeciętny Polak dysponuje bogatym zasobem wiedzy dostępnej online. Jeśli wiemy, gdzie szukać rzetelnych informacji, wiele wątpliwości językowych można rozwiązać dosłownie w pięć minut, nie ruszając się od komputera i bez potrzeby sięgania po słownik papierowy. Mimo tego warto zainwestować w dobry, aktualny słownik – nie można zaprzeczyć, że bywa on niezwykle cennym oparciem w sytuacji, gdy inne źródła wiedzy zawodzą lub nie budzą naszego zaufania.
