Baza wiedzy

Listopadowe święto zakupów nie jest już dla nas niczym nowym; przywykliśmy do tej corocznej promocji, a dla wielu osób przeceny z okazji Black Friday są okazją do odhaczenia kilku pozycji z listy świątecznych prezentów i zrealizowania długo odkładanych zakupów.   Wzrastająca świadomość konsumentów sprawia jednak, że w ostatnich latach coraz jaskrawiej zauważamy różnice między czarnym piątkiem w Polsce i jego pierwowzorem, czyli Black Friday w USA. Jak nie dać się zwariować czarnopiątkowym okazjom, skąd nazwa Black Friday i kiedy wypada ten dzień?   Black Friday – geneza Skąd w ogóle pomysł na taką pozasezonową obniżkę cen? Na przestrzeni lat historia czarnego piątku zdążyła już obrosnąć mitami i legendami, a wiele z nich łączy tylko jedno, czyli miejsce narodzin tej świeckiej tradycji. Wszystkie tropy prowadzą, całkiem zresztą słusznie, do północnej Ameryki. Choć od wielu lat czarny piątek jest przede wszystkim synonimem spektakularnych scen w sklepach, warto wiedzieć, że pierwotną przyczyną zamieszania był… sport. W latach 60. XX wieku w Filadelfii w sobotę po Święcie Dziękczynienia rozgrywano mecz między drużynami Armii i Marynarki Wojennej. Dzień pomiędzy rodzinnym świętowaniem a sobotą pełną sportowych emocji, gdy ulice miasta wypełniały się przybywającymi z przedmieść mieszkańcami, był prawdziwą przeprawą dla filadelfijskiej policji.   Wśród wielu legend ta wydaje się doskonale tłumaczyć genezę terminu – bo kiedy jest Black Friday? Właśnie w dzień po amerykańskim Święcie Dziękczynienia. To natomiast zawsze obchodzone jest w czwarty czwartek listopada.   Dlaczego jednak czarny piątek? Czerń nie wzbudzała raczej pozytywnych konotacji; wiązano ją w końcu z czarnym wtorkiem i początkiem wielkiego kryzysu, a także czarnym poniedziałkiem – czyli dniem kolejnego krachu giełdowego. Według jednej z legend czerń symbolicznie odnosi się do barwy atramentu, którym zapisywano w księgach zysk, w przeciwieństwie do strat odnotowywanych na czerwono. Historia skrywa jednak jeszcze jeden czarny piątek z 1869 roku, kiedy dwóch inwestorów wywołało skandal, podnosząc znacząco ceny złota i doprowadzając w efekcie do krachu na giełdzie. Sytuacja ekonomiczna Stanów uległa poprawie dopiero wiele miesięcy po tym wydarzeniu.   Jak zatem widać, niełatwo jednoznacznie odpowiedzieć na…

Przycupnięta na skraju Europy Portugalia przyciąga turystów prawdziwie rajskimi plażami, doskonałą kuchnią, a także urokliwymi uliczkami miast i miasteczek. Dla wielu osób przygoda z tym krajem i jego kulturą zaczyna się jednak zupełnie inaczej – od fado.   Fado zostało wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO. Jest zwane „portugalskim bluesem”, narodowym skarbem i dumą tego kraju. Przekazuje silne, skondensowane emocje, dzięki którym dociera w głąb duszy słuchacza i sprawia, że ciężko zapomnieć tę muzykę i towarzyszący jej śpiew. Co stanowi o wyjątkowości fado i dlaczego zawojowało świat?   Co to jest fado? Fado to znak rozpoznawczy Portugalii i wielowiekowa tradycja mająca korzenie w biednych, portowych dzielnicach Lizbony. To portugalskie słowo oznacza „los”, a samo fado jest melancholijną, nastrojową pieśnią wykonywaną przez jedną osobę przy akompaniamencie dwóch gitar. W zależności od rodzaju może być śpiewane przez kobietę lub mężczyznę, a pieśni podejmują prostą i uniwersalną tematykę: życie codzienne lub uniwersalne uczucia, takie jak miłość, smutek czy tęsknota.   Najpopularniejszą figurą w świecie fado jest Amália Rodrigues, wywodząca się z ubogiej lizbońskiej rodziny śpiewaczka, której międzynarodową sławę przyniósł charakterystyczny wibrujący głos i unikalna interpretacja utworów. Pomimo kontrowersji związanych z jej osobą Amália była powszechnie uznawana za skarb narodowy Portugalii i krzewicielkę kultury portugalskiej, a po jej śmierci ogłoszono trzydniową żałobę narodową. Samo fado żyje do dziś, a wśród najpopularniejszych współczesnych wykonawców wymienia się m.in. Marizę, Cristinę Branco, Dulce Pontes czy zespół Madredeus.   Historia fado w pigułce Przyjmuje się, że fado powstało w połowie XIX wieku, a tworzeniem tej muzyki zajmowały się dorywczo i spontanicznie osoby z nizin społecznych – nędzarze, przestępcy, prostytutki i przybysze z byłych portugalskich kolonii. Za pierwszą „oficjalną” śpiewaczkę tego nurtu uznaje się Marię Severę – prostytutkę o legendarnej urodzie, niezwykłym talencie muzycznym i burzliwym życiu prywatnym (miała być kochanką jednego z portugalskich arystokratów). Spopularyzowane fado z ulic i podrzędnych lokali stopniowo przenosiło się na salony, a amatorscy wykonawcy zmienili się w profesjonalistów.   Dyktatura Salazara stworzyła nową funkcję fado – było wówczas wykorzystywane jako instrument propagandowy podkreślający…