Baza wiedzy

Znaki interpunkcyjne to temat rzeka, który najczęściej przepływa obok nieświadomych użytkowników języka. Choć w codziennej komunikacji nie zastanawiamy się nad regułami warunkującymi ich zastosowanie, warto je znać niezależnie od tego, czy pracujemy z tekstami, czy po prostu zależy nam na poprawnej pisowni.   W przypadku bohaterów dzisiejszego wpisu – myślnika, półpauzy i dywizu – sprawę nieco komplikuje fakt, że zasady ich użycia nieco różnią się się w zależności od języka, podobnie jak w przypadku cudzysłowu (zobacz tutaj). Zatrzymajmy się jednak na polszczyźnie, bo nawet tutaj znajdziemy całkiem sporo zasad i wyjątków od nich. Czym różnią się poszczególne kreski i w jaki sposób należy je stosować?   Myślnik – zapewnia przestrzeń do namysłu Myślnik (—), inaczej pauza, to najdłuższy z omawianych dziś znaków. Używamy go do oznaczenia zawieszenia głosu lub przerwy w wypowiedzi, np. Znalazłem nową pasję — kajakarstwo górskie, a także przed wyrażeniem uogólniającym treść wyszczególnioną w poprzednim członie zdania, np. Stosy książek, sprzęt do ćwiczeń i armia roślin doniczkowych — to wszystko mieściło się w niedużym pokoiku. Pauzy stosuje się również do zaznaczenia początków wypowiedzi w dialogu oraz przy wyliczeniach. Kolejne zastosowanie tego znaku to wyodrębnianie wtrąceń w zdaniu, np. Ten wyjazd — jak stwierdziłam po powrocie — był beznadziejnym pomysłem. Warto pamiętać, że pisownia polska zakłada użycie spacji po obu stronach myślnika.   Półpauza – kreska uniwersalna Jak sama nazwa wskazuje, półpauza to znak interpunkcyjny nieco krótszy niż myślnik (–). Służy do określania przedziałów liczbowych, np. w godzinach 14–16, str. 56–63 (dość powszechnym błędem popełnianym przez Polaków jest otaczanie półpauzy pełniącej tę funkcję spacjami). Co istotne, myślnik jest coraz częściej zastępowany półpauzą, co można zauważyć również w tym artykule. Jest to podyktowane względami estetycznymi – tak długi znak typograficzny jak myślnik zajmuje zbyt dużo miejsca w tekście. Pamiętajmy, że półpauzę pełniącą funkcję myślnika należy otoczyć spacjami.   Dywiz – ten, który łączy Dywiz, inaczej łącznik (-), jest najkrótszym znakiem ze wszystkich trzech. W przeciwieństwie do swoich większych krewniaków nie występuje między dwoma wyrazami, a jest znakiem międzywyrazowym, co…

Język jest żywym tworem, który ewoluuje wraz z posługującą się nim społecznością. Zmiany w jego tkance mogą być podyktowane postępem technologicznym, wpływem obcej kultury lub po prostu procesem kształtowania się mentalności jego użytkowników. Jest bezpośrednio uzależniony od swoich native speakerów – gdy społeczność wymiera, wraz z nią bezpowrotnie ginie również jej mowa.   Wraz z postępem cywilizacyjnym tracimy nie tylko zasoby środowiska. Szacuje się, że wymieranie języków przebiega w jeszcze szybszym tempie niż proces wymierania gatunków zwierząt i roślin. Co więcej, sam proces wymierania i działania ratunkowe wyglądają w obu przypadkach podobnie i wymagają porównywalnego zaangażowania wielu grup społecznych.   Wymierające języki – co warto o nich wiedzieć? W lingwistyce funkcjonuje m.in. podział na języki żywe, zagrożone, wymierające i martwe. Język zagrożony wymarciem to taki, którego liczba użytkowników, głównie w młodych pokoleniach, maleje. Język wymierający nie posiada użytkowników wśród młodego pokolenia, a martwy nie jest już wykorzystywany do komunikacji. Szacuje się, że połowa z puli języków używanych obecnie na świecie wyginie do końca wieku.   Wymieranie języków to proces nieunikniony, przyspieszony przez zjawisko globalizacji. Popularność zapożyczeń z języka reprezentującego kraj o silniejszej i bardziej ekspansywnej kulturze stanowi zagrożenie dla wielu obecnie użytkowanych języków. Kolejnym czynnikiem jest sytuacja społeczna, gospodarcza i polityczna w danym regionie. Posługiwanie się mową ojczystą często przestaje się opłacać młodym członkom społeczności, którzy przenoszą się do większych miast, gdzie jej znajomość nie umożliwia zdobycia wykształcenia ani zrobienia kariery, a wręcz przeciwnie – świadczy o mało prestiżowym pochodzeniu. W takim przypadku znajomość języka rodzimego prawdopodobnie nie zostanie przekazana następnym pokoleniom. W miejscach, gdzie rządy stosują politykę opresyjną wobec mniejszości, dążącą do ujednolicenia kulturowego i lingwistycznego, posługiwanie się lokalnym dialektem bywa niemile widziane, a nawet zabronione i karane.   Języki wymierające w Europie Wymierające języki świata to nie tylko słabo zbadane dialekty grup etnicznych zamieszkujących odległe i niedostępne tereny naszego globu. W rzeczywistości nie trzeba szukać ich daleko – w samej Europie znajdziemy sporą grupę języków zagrożonych i wymierających, nierzadko o prawdziwie fascynującej historii.   Istrorumuński należy do grupy…