Baza wiedzy

Rumuński to jeden z mniej popularnych języków obcych. Jest na tyle niszowy, że zwykle przywodzi na myśl jedynie słynnego wampira Drakulę i garść stereotypów związanych z Rumunią, które z reguły są dalekie od rzeczywistości. Co to za język, czy jest trudny i czy warto się go nauczyć?   Mimo że rumuńskiego nie znajdziemy na listach najpopularniejszych języków świata ani w ofertach dużych szkół językowych, nie usłyszymy na ulicach wielkich metropolii, warto zainteresować się mało znaną kulturą tego kraju i językiem rumuńskim. Dlaczego? Zaraz się dowiecie!   Rumuński – dziwny język romański Rumuński jest językiem romańskim, podobnie jak francuski czy włoski. Oznacza to, że wywodzi się z łaciny, która przybyła na tereny dzisiejszej Rumunii w II w. n. e. wraz z Rzymianami. Na pierwszy rzut oka może to być zadziwiające – co to za język romański, skoro „tak” to dla Rumuna da, a na herbatę powie ceai (czyt. czaj)? Wszystko okaże się jasne, jeśli przyjrzymy się mapie – Rumunia i Mołdawia, czyli kraje, w których mówi się po rumuńsku, są otoczone głównie przez kraje słowiańskie: Ukrainę, Serbię i Bułgarię. Rumuński cały czas pozostawał w sąsiedztwie języków słowiańskich, od których przejął sporo zapożyczeń. Udział w tym procesie miało też prawosławie – w cerkwi długo dominował język cerkiewnosłowiański. W konsekwencji rumuński aż do lat 60. XIX w. był zapisywany cyrylicą!   Oczywiście nie tylko języki słowiańskie miały wpływ na rumuński. Bez problemu natrafimy też na słowa pochodzenia węgierskiego, niemieckiego, francuskiego czy tureckiego.   Alfabet i fonetyka Współczesny rumuński jest zapisywany alfabetem łacińskim, ale występuje w nim kilka charakterystycznych liter: ă, î, â, ș i ț. Na pierwszy rzut oka wyglądają dość groźnie, ale szybko okazuje się, że jedynym trudnym dla Polaka dźwiękiem będzie ten kryjący się pod zapisem ă, czyli samogłoska, której nie znajdziemy w języku polskim. W wymowie jest to coś między „o”, „a” i „e” – co, niestety, z reguły nie jest dla nas zbyt pomocną wskazówką. Sprawia to sporo kłopotów, tym bardziej, że ta głoska pojawia się często. Na szczęście…

Przycupnięta na skraju Europy Portugalia przyciąga turystów prawdziwie rajskimi plażami, doskonałą kuchnią, a także urokliwymi uliczkami miast i miasteczek. Dla wielu osób przygoda z tym krajem i jego kulturą zaczyna się jednak zupełnie inaczej – od fado.   Fado zostało wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO. Jest zwane „portugalskim bluesem”, narodowym skarbem i dumą tego kraju. Przekazuje silne, skondensowane emocje, dzięki którym dociera w głąb duszy słuchacza i sprawia, że ciężko zapomnieć tę muzykę i towarzyszący jej śpiew. Co stanowi o wyjątkowości fado i dlaczego zawojowało świat?   Co to jest fado? Fado to znak rozpoznawczy Portugalii i wielowiekowa tradycja mająca korzenie w biednych, portowych dzielnicach Lizbony. To portugalskie słowo oznacza „los”, a samo fado jest melancholijną, nastrojową pieśnią wykonywaną przez jedną osobę przy akompaniamencie dwóch gitar. W zależności od rodzaju może być śpiewane przez kobietę lub mężczyznę, a pieśni podejmują prostą i uniwersalną tematykę: życie codzienne lub uniwersalne uczucia, takie jak miłość, smutek czy tęsknota.   Najpopularniejszą figurą w świecie fado jest Amália Rodrigues, wywodząca się z ubogiej lizbońskiej rodziny śpiewaczka, której międzynarodową sławę przyniósł charakterystyczny wibrujący głos i unikalna interpretacja utworów. Pomimo kontrowersji związanych z jej osobą Amália była powszechnie uznawana za skarb narodowy Portugalii i krzewicielkę kultury portugalskiej, a po jej śmierci ogłoszono trzydniową żałobę narodową. Samo fado żyje do dziś, a wśród najpopularniejszych współczesnych wykonawców wymienia się m.in. Marizę, Cristinę Branco, Dulce Pontes czy zespół Madredeus.   Historia fado w pigułce Przyjmuje się, że fado powstało w połowie XIX wieku, a tworzeniem tej muzyki zajmowały się dorywczo i spontanicznie osoby z nizin społecznych – nędzarze, przestępcy, prostytutki i przybysze z byłych portugalskich kolonii. Za pierwszą „oficjalną” śpiewaczkę tego nurtu uznaje się Marię Severę – prostytutkę o legendarnej urodzie, niezwykłym talencie muzycznym i burzliwym życiu prywatnym (miała być kochanką jednego z portugalskich arystokratów). Spopularyzowane fado z ulic i podrzędnych lokali stopniowo przenosiło się na salony, a amatorscy wykonawcy zmienili się w profesjonalistów.   Dyktatura Salazara stworzyła nową funkcję fado – było wówczas wykorzystywane jako instrument propagandowy podkreślający…