Baza wiedzy

Niewiele rodzajów tłumaczeń wzbudza takie emocje, co przekłady literackie – po części dlatego, że trafiają do najszerszego grona odbiorców, po części dlatego, że niezwykle łatwo jest wyrazić na ich temat krytyczną opinię.   Zagadnieniu pożądanych cech tego rodzaju tłumaczenia poświęcono liczne opracowania naukowe i niezliczone konferencje; i choć kluczowe jest tu przede wszystkim doświadczenie, to skoro już wiemy, że chcemy nasze umiejętności rozwijać w zakresie tłumaczenia książek – jak zacząć? Nietrudno zgubić się w gąszczu preferowanych koncepcji i sprzecznych sugestii dotyczących zagadnień transparentności tłumacza, ale też odwiecznego dylematu – jaki powinien być idealny tekst: piękny czy wierny? I czy tłumacz powinien być wierny tekstowi źródłowemu, czy może raczej przyzwyczajeniom czytelników? Tłumaczenie książek – jak zacząć? Dla wielu fanów literatury perspektywa zestawienia w jednym zdaniu fraz „tłumaczenie książek” i „praca” wydaje się być idealnym pomysłem na życie. Rzeczywistość potrafi jednak nadzwyczaj szybko zweryfikować nasze oczekiwania, a świadomość czekającej na nas wielogodzinnej pracy nad tym samym fragmentem przekładanego tekstu sprawia, że zadanie to z każdą chwilą wydaje się coraz mniej atrakcyjne – dlatego też nie każdy ma predyspozycje, by zostać rozchwytywanym specjalistą w tej dziedzinie. Dla zdeterminowanych lingwistów dążących do tego, by tłumaczenie książek stało się nie tylko ich pasją po godzinach, ale też źródłem zarobku, potężnym wyzwaniem są początki kariery. Tłumacze literaccy najczęściej pracują albo jako freelancerzy, albo współpracując z wydawnictwami. I choć te ostatnie najchętniej sięgają po usługi sprawdzonych językoznawców o imponującym dorobku, przy bezustannie rozrastającym się rynku wydawnictwa często poszukują dodatkowych rąk – i głów! – do pomocy. Miej oczy otwarte – pytaj, szukaj… tłumacz Warto pamiętać też o tym, że większe szansę na pracę w zakresie tłumaczenia książek  mają osoby, które mogą już pochwalić się pewnym dorobkiem w portfolio. Dlatego opłaca się aktywnie pracować na poczet swoich przyszłych sukcesów i sprawić, by tłumaczenie książek nie było jedynie odległym celem, ale codziennością – pora zainteresować się ofertą praktyk i stażów zarówno w wydawnictwach, jak i biurach tłumaczeń. Pomocne w znalezieniu pierwszych zleceń będą natomiast portale z ogłoszeniami oraz media…

Osoby pracujące z językiem z pewnością zetknęły się, lub zetkną się w przyszłości, z pojęciem korpusu jako zbioru tekstów. Słownik języka polskiego PWN pod dziewiątym, ostatnim punktem wyjaśniającym znaczenie słowa korpus, podaje definicję:  «teksty, dane itp. zgromadzone ze względu na swą reprezentatywność, stanowiące podstawę do analizy naukowej». Przyjrzyjmy się bliżej temu zagadnieniu, ze szczególnym uwzględnieniem korpusu języka polskiego.   Zadanie korpusu ogólnego to odzwierciedlenie codziennego użycia języka przez jego przeciętnego użytkownika, dlatego bardzo ważne jest, by taki zbiór był odpowiednio zrównoważony.  Źródłem przykładów będą fragmenty książek, czasopism, portali internetowych poświęconych różnym dziedzinom wiedzy, czasem transkrypcje rozmów, fragmenty czatów. Aby korpus uznać za reprezentatywny dla danej grupy użytkowników czy dla konkretnego okresu, należy stworzyć go zgodnie z wcześniej ustalonymi założeniami – można przeprowadzić dobór próbek z wzięciem pod uwagę konkretnych lat, ze względu na płeć, wiek czy pochodzenie użytkowników, w zależności od potrzeb badawczych.     Komu potrzebny jest korpus? Korpusy tekstów to autentyczny materiał językowy, dzięki któremu można bliżej przyjrzeć się, w jakich formach funkcjonuje słowo pisane. Pozwala to na wyodrębnienie typowych użyć słów i konstrukcji, badanie ich znaczenia i funkcji, zaobserwowanie ewolucji języka. Korpusy są niezbędne do prowadzenia badań językoznawczych, tworzenia i aktualizowania słowników, opracowywania podręczników języków obcych. Stanowią cenne źródło wiedzy nie tylko dla językoznawców, ale też, między innymi, dla historyków, literaturo- i kulturoznawców, bibliotekarzy. Wykorzystują je również informatycy, np. do tworzenia translatorów komputerowych czy innych programów wspomagających pracę z językiem – narzędzi bezcennych w pracy tłumacza. Korpusy języka polskiego Wśród najważniejszych zbiorów tekstów z zakresu użycia języka polskiego należy wymienić dwa: Narodowy Korpus Języka Polskiego oraz Korpus Języka Polskiego PWN. Ten ostatni pełni bardzo praktyczną funkcję: stanowi wsparcie dla specjalistów z Poradni Językowej PWN w rozwiązywaniu problemów Polaków z ich mową ojczystą, opisywaniu znaczenia słów i konstrukcji. Ponadto pojedyncze zdania z próbek zgromadzonych  w korpusie podawane są jako przykłady ilustrujące znaczenia poszukiwanych słów. Narodowy Korpus Języka Polskiego „Internetowy skarbiec polszczyzny” – tak nazywają go twórcy projektu. W ciągu kilku lat zbudowali korpus wielkości  ponad półtora miliarda słów,…