Baza wiedzy

Tegoroczny Man Booker International Prize powędrował do Olgi Tokarczuk za jej książkę Bieguni w przekładzie Jennifer Croft. Ta prestiżowa nagroda jest uważana za jedną z najważniejszych w świecie literatury. Warto pamiętać, że świadczy ona nie tylko o wybitnym talencie polskiej pisarki, ale także o fakcie, że tłumaczenie literackie amerykańskiej autorki przekładu to praca najwyższej klasy.   Wręczenie nagrody odbyło się podczas uroczystej gali w Victoria and Albert Museum w Londynie i ukoronowało sukces autorki, będący jednocześnie wielkim wyróżnieniem dla polskiej literatury. Należy również zaznaczyć, że tym samym grono laureatów Man Bookera poszerzyło się o pierwszą pisarkę polską. Tokarczuk w swoim przemówieniu nie ukrywała wzruszenia. Podziękowania skierowała również w stronę tłumaczki, Jennifer Croft. Książka Bieguni ukazała się w wydaniu polskim w 2007 roku, praca nad nią trwała trzy lata. Podejmuje temat niełatwy – jest opowieścią o garstce wyznawców pierwotnego prawosławia, którzy za cel życia i duchowości obierają sobie ucieczkę przed złem. Tym samym dla autorki stali się wielowymiarową figurą współczesnego wędrowca, w poszukiwaniu której również sama Tokarczuk musiała wyruszyć w podróż. Językowe wyzwanie dla tłumacza Podjęta przez pisarkę kwestia jest, jak widzimy, nieoczywista, a do tego korzeniami głęboko sięgająca zarówno czasów zamierzchłych, jak i specyficznego rodzaju duchowości. Stawkę podnosi jeszcze charakterystyczny język Tokarczuk, który staje się wyzwaniem niebagatelnym dla kogoś, kto podejmuje się przekładu. Patrząc na to, jaką nagrodą obdarowana została autorka, a także na entuzjastyczne, pełne ognia recenzje członków jury Bookera, należy ze wszelką pewnością stwierdzić, że również tłumaczka, Jennifer Croft, wykonała kolosalną pracę, a jej przekład stał się niejako przepustką do międzynarodowego lauru. Perfekcyjne tłumaczenie literackie W rzeczywistości tłumacze literatury pięknej, tak poezji, jak i prozy oraz dramatu stają się „drugimi autorami” dzieł, nad którymi pracują. Czym dla odbiorcy byłyby na przykład dzieła Szekspira, gdyby nie wysmakowana polszczyzna, w którą udało się ubrać wiele dramatów mistrza Stanisławowi Barańczakowi. A czy Wisława Szymborska lub Czesław Miłosz otrzymaliby Nagrodę Nobla, gdyby tłumaczenia ich dzieł nie dotarły do międzynarodowej publiczności i nie zachwyciłyby jej?   Tłumaczka Biegunów to profesjonalistka o świetnym warsztacie…

Choć realizacja dobrego tłumaczenia jest pojęciem względnym, istnieje dość prosty sposób, by zrozumieć, co też kryje się pod tą enigmatyczną frazą – wystarczy spytać osoby zamawiające przekłady o ich oczekiwania.   Większość klientów spodziewa się szybko zrealizowanych i wiarygodnych tłumaczeń, które z łatwością zostaną zrozumiane przez rodzimych użytkowników obcego języka. Od wielu lat podnoszona jest także kwestia wierności oraz dosłowności – jak zatem wpływa ona na jakość tłumaczeń? „(…) piękne nie są wierne, wierne nie są piękne” – czy aby na pewno? Aby tłumaczenie można było uznać za dobre, musi ono stanowić wierne odzwierciedlenie tekstu źródłowego. Tu jednak pojawia się już pierwszy dylemat tłumacza – czy ważniejsze jest zachowanie dosłownego znaczenia, czy może jednak należy bardziej zatroszczyć się o to, aby tekst można było swobodnie przeczytać w obcym języku? Decyzja taka jest przede wszystkim uzależniona od charakteru tekstu. W przypadku dokumentów technicznych kluczowym aspektem jest spójność terminologiczna oraz zachowanie przejrzystości tekstu. Inne wymagania mają jednak osoby zgłaszające się z tłumaczeniami o charakterze literackim; dla nich najważniejsze jest to, aby zachowana została głębia literackiej magii, pełnia znaczenia przekazanego przez autora oraz lekkie pióro. Sam tłumacz powinien mieć zacięcie powieściopisarskie – a w niektórych przypadkach mówi się wręcz o tym, że powinien być równie utalentowany jak autor, którego dzieła przychodzi mu przetłumaczyć. Tłumaczenie dobre dla odbiorcy Rozwiązanie kwestii „wierność kontra dosłowność” nie gwarantuje jednak sukcesu. Niezwykle istotnym elementem dobrego tłumaczenia jest także uwzględnienie docelowych odbiorców, a w razie konieczności również lokalizacja tekstu bądź materiałów audiowizualnych. Dobre tłumaczenie powinno doskonale wtapiać się w realia obcej kultury oraz w niej swobodnie funkcjonować – to niezwykle istotne detale, które są kluczowe dla przedsiębiorstw wprowadzających swoje produkty i usługi na nowe rynki. Kilka słów o najczęstszych oczekiwaniach Poza zawiłościami lingwistycznymi istnieją również całkowicie podstawowe warunki, które powinny zostać spełnione podczas przygotowywania dobrego tłumaczenia. Zostaje ono starannie i estetycznie przygotowane, a następnie terminowo oddane oczekującemu klientowi. W doskonale przygotowanym tekście nie pojawiają się literówki ani błędy ortograficzne lub interpunkcyjne, stosowane słownictwo jest spójne, a tłumaczenie stanowi integralną…