Święty Hieronim należy bez wątpienia do największych uczonych wśród ojców zachodniego Kościoła. W Kościele rzymskokatolickim jest on uznawany za patrona tłumaczy, bibliotekarzy oraz encyklopedystów. Jako człowiek był ideałem ascety, jako tłumacz – niedoścignionym przykładem dla pracy licznych potomnych.

Urodził się około 347 roku na terenach dzisiejszej Chorwacji w chrześcijańskiej i bardzo wierzącej rodzinie. Hieronim, zgodnie z ówczesną tradycją, przyjął chrzest dopiero po osiągnięciu dorosłości, a sakramentu podobno udzielił mu sam papież Liberiusz. Od wczesnej młodości przyszły święty wykazywał ogromne zdolności do nauki, zaraz po ukończeniu 18. roku życia udał się do Rzymu – miejsca, w którym poznał tajniki retoryki i filozofii. Następnie rozpoczął też studia teologiczne. Zagłębił się w łacińską i grecką klasykę, by już po kilku latach nauki samodzielnie tłumaczyć ustępy z Nowego Testamentu.

Nietypowe zlecenie dla wyjątkowego tłumacza

Warto wspomnieć, że wczesne Średniowiecze było okresem, w którym istniało wiele często skażonych tłumaczeń tekstów biblijnych. Wprowadzało to chaos interpretacyjny i sprzyjało szerzeniu się sekt heretyckich, bardzo prężnie działających w tym czasie. Ze względu na doskonałe wykształcenie to właśnie św. Hieronim otrzymał niebagatelne zadanie stworzenia jednolitego tłumaczenia Biblii, początkowo tylko Nowego Testamentu, następnie również Starego. Używając nomenklatury dzisiejszych biur tłumaczeń, „realizacja zamówienia” nastąpiła „w trybie ekspresowym”; doktor Kościoła poprawił starołaciński przekład w ciągu jednego roku.

Profesjonalne tłumaczenie w wydaniu średniowiecznym

By móc zająć się kolejnym zadaniem, Hieronim wyruszył w wielotygodniową podróż do Palestyny – miejsca iście biblijnego, gdzie mógł rozpocząć naukę hebrajskiego i aramejskiego. Zdobyta wiedza pozwoliła mu ocenić rzetelność ówcześnie jedynego pełnego tłumaczenia łacińskiego Starego Testamentu, tzw. Septuaginty. Tłumacz odszedł od tego tekstu, stworzonego niemal pięć wieków wcześniej, i swoje tłumaczenie oparł na wersji hebrajskiej, a niektóre fragmenty przełożył wprost z aramejskiego. W trakcie pracy nad kolejnymi księgami wielokrotnie konsultował się z żydowskimi rabinami. Swoje zadanie dzięki tytanicznej pracy ukończył w zaledwie 14 lat.

Sukces św. Hieronima

Stworzona przez św. Hieronima ujednolicona wersja Pisma Świętego szybko została doceniona przez jemu współczesnych, a jej wpływ na kulturę europejską i teologię jest nie do przecenienia. W Średniowieczu żadne inne dzieło nie odcisnęło takiego piętna na literaturze, sztuce, życiu codziennym, a nawet muzyce. Wulgata – bo tak potocznie zostało nazwane tłumaczenie św. Hieronima – stała się źródłem niezliczonych zapożyczeń dla wielu języków europejskich. Jej popularność była ogromna; do dziś zachowało się ponad osiem tysięcy rękopisów, a niektóre z nich mają niemal półtora tysiąca lat!