W dobie globalizacji dorobek kulturalny większości narodów może być dostępny dla odbiorcy z najdalszego zakątka świata. Dotyczy to również materiałów audiowizualnych, takich jak filmy, seriale czy animacje. Z tą dostępnością nierozerwanie wiąże się kwestia tłumaczeń.

 

Przekład audiowizualny różni się znacząco od pozostałych rodzajów tłumaczenia. Co za tym idzie, osoba wykonująca tę pracę posiada nieco inne kwalifikacje i kompetencje; inaczej wygląda sam proces tłumaczenia i efekt końcowy.

 

Przekład audiowizualny – czyli jaki?

Tłumaczenie audiowizualne dotyczy materiału, na który składa się dźwięk i obraz. Może to być film, serial, bajka, gra, ale również reklama lub materiał edukacyjny. Wyróżnia się trzy główne rodzaje przekładu audiowizualnego: dubbing, napisy oraz voice-over, chociaż na co dzień spotykamy także inne techniki, jak np. tłumaczenie symultaniczne wydarzeń emitowanych na żywo.

 

Dubbing polega na zastąpieniu oryginalnej ścieżki dźwiękowej materiału ścieżką dźwiękową w innym języku. W tej technice szczególnie ważne jest dopasowanie tłumaczenia wypowiedzi postaci do jej zachowania i czasu wypowiedzi, a nawet do ruchu ust i mimiki. Ponieważ dobrze wykonany dubbing przekłada się na łatwy odbiór materiału, ta metoda jest chętnie wykorzystywana w bajkach. Co ciekawe, istnieje również dubbing interlingwalny, czyli w obrębie dialektów i odmian danego języka (dotyczy to np. języka hiszpańskiego).

 

Kolejną metodą przekładu audiowizualnego są napisy wyświetlane u dołu ekranu. Przyjmuje się, że napisy mogą składać się z maksymalnie dwóch wierszy po 35-37 znaków ze spacjami. Zadanie tłumacza polega więc na umiejętnym skróceniu kwestii i dopasowaniu jej do sceny przy uwzględnieniu czasu, jakiego widz potrzebuje na przeczytanie i przyswojenie treści podpisu. Zaletą tej techniki jest niewątpliwie zachowanie oryginalnej ścieżki dźwiękowej.

 

Ostatnia z głównych technik przekładu audiowizualnego to voice-over, czyli dobrze znane Polakom nagrania lektorskie. Polega na nagraniu kwestii lektora w języku docelowym i podłożeniu ich pod istniejącą ścieżkę dźwiękową. W zależności od rodzaju materiału filmowego oryginalna ścieżka dźwiękowa może zostać usunięta lub jedynie wyciszona. Ta technika budzi wiele kontrowersji i w niektórych krajach nie jest wykorzystywana do tłumaczenia filmów fabularnych.

 

Tłumacz dźwiękowy i jego praca

Proces tłumaczenia audiowizualnego jest nieco bardziej złożony niż proces powstawania tłumaczenia pisemnego czy ustnego. Tłumacz musi niezwykle dokładnie zapoznać się z materiałem i jego tłem kulturowym, a także wziąć pod uwagę grupę odbiorców docelowych i ich potrzeby. Inne strategie tłumaczeniowe należy zastosować podczas przekładu filmu dokumentalnego, a inne w tłumaczeniu serialu animowanego dla dzieci.

 

Dostosowanie przekazu do widza i jego kręgu kulturowego może okazać się ważniejsze niż dokładne przetłumaczenie całej treści. Z kolei konieczność synchronizacji tłumaczenia z obrazem często wymusza znaczną ingerencję w treść oryginału i skrócenie tekstu. Te zabiegi przekładają się na zachowanie treści i naturalności przekazu przy zapewnieniu, że widz będzie w stanie go przyswoić.

 

Gdy weźmiemy pod uwagę wszystkie powyższe czynniki, przetłumaczenie odcinka naszego ulubionego serialu może okazać się wyjątkowo pracochłonne. Jeśli podczas seansu nie poświęcimy nawet chwili na refleksję nad tłumaczeniem, autor przekładu najprawdopodobniej dobrze wykonał swoje zadanie: produkt końcowy jest zrozumiały i łatwy w odbiorze.